Những ngày đầu tiên

Xin chào mọi người, đây là bài viết đầu tiên trong chuỗi bài về Deligent có tên là "Chuyện gì đã xảy ra ở Deligent ?". Chuỗi bài viết này được xuất bản vào chủ nhật mỗi tuần với mục tiêu tóm tắt lại những sự kiện quan trọng đã xảy ra trong gần 2 năm qua.

Tổng hợp bài viết về Deligent

Đây là chuỗi bài viết kể lại hành trình xây dựng Deligent từ những ngày đầu đầy nhiệt huyết, những sai lầm định mệnh đến những bước ngoặt quan trọng. Đây không chỉ là câu chuyện về một startup, mà còn là những bài học thực tế về khởi nghiệp,

thinhvq's cornerThịnh Võ Quốc

Mùa hè 2023

Tensoract khởi nguồn từ năm 2022 với một nhóm nhỏ—một câu chuyện mà tôi nghĩ mình cần dành riêng một bài viết để kể lại. Đến năm 2023, tôi đã xây dựng được một đội ngũ có thể phối hợp ăn ý, và tôi biết chắc rằng mình phải làm một điều gì đó trong mùa hè với đội hình này.

Mùa hè năm đó chứng kiến sự bùng nổ của Generative AI làm nó tràn ngập trên các mặt báo, các công trình nghiên cứu và vô số mô hình mới ra đời, đặc biệt là trong lĩnh vực tạo ảnh. Midjourney và Stable Diffusion trở thành hai cái tên nổi bật nhất. Tình cờ trong một lần đặt áo cho Tensoract, tôi nhận được câu hỏi từ chủ shop "Em đã có thiết kế chưa ?". Câu hỏi này đã làm tôi nảy ra ý tưởng về việc kết hợp giữa thiết kế áo thun và Generative AI. Ngay lập tức tôi đã bắt tay vào nghiên cứu.

Chỉ một tuần sau, cả nhóm ngồi lại với nhau để thảo luận về dự án. Ban đầu, nó mang cái tên khá ngẫu hứng: Project X, đơn giản vì tôi vẫn chưa nghĩ ra cái tên nào hay hơn. Tôi nhớ như in buổi họp đầu tiên diễn ra vào đầu mùa hè, trong một căn phòng trống vắng ở thư viện trường. Không gian yên tĩnh đến mức giọng nói của nhóm tôi vang vọng khắp nơi. Lúc ấy, tôi chưa thể hình dung rằng dự án này sẽ thay đổi hoàn toàn con đường của tôi và cả Tensoract…

Làm những việc cần phải làm

Sau khi thống nhất với nhau về ý tưởng, chúng tôi bắt đầu vào những việc tiếp theo mà dự án nào cũng cần có:

• Nghiên cứu thị trường
• Phân tích nhu cầu
• Tìm hiểu đối thủ cạnh tranh
• Phân tích mấy việc cần làm về mặt kĩ thuật (tech)
• Và cả việc chia tiền từ dự án (mặc dù sau 2 năm toàn số âm).

Chúng tôi chia nhau ra tìm hiểu các chủ đề này rồi gộp lại trong một buổi họp mỗi tuần. Mất khoảng 2 tuần để hoàn thành nó.

Để tôi tóm tắt những ý chính mà hồi đó nhóm họp với nhau:

• Về thị trường: chúng tôi cho rằng mặc áo in là nhu cầu cần thiết và có dung lượng thị trường tương đối lớn. Thông qua mấy bài báo, mấy trang số liệu mà tôi lụm được.

• Đối thủ cạnh tranh: chúng tôi cho rằng đối thủ ngành "in lẻ" chỉ là những shop in hình thủ công. Chưa có AI, chưa có hệ thống hoàn chỉnh.
• Về công nghệ: chúng tôi biết rằng chúng tôi có thể làm được. Mặc dù mất khá nhiều thời gian và đây là một hệ thống rất lớn.

• Về tiền: à thì nó cũng rất clear vụ này. Anh em với nhau mà có rau ăn rau có cháo ăn cháo.

Mọi thứ nhìn có vẻ rất là OK nhưng thật ra đây là sai lầm đầu tiên. Tôi sắp sửa bắt đầu làm một sản phẩm mà tôi thấy thích chứ không phải khách hàng cần. Đây là sai lầm đầu tiên và cũng là sai lầm chí tử nhất kéo theo hàng loạt vấn đề sau này. Vậy tại sao tôi có kết luận như vậy ?

• Là một người xuất thân là dev. Tôi dành đến 80% thời lượng buổi hợp về dự án nói về công nghệ ?
• Kế hoạch được thiết kế rất bài bản. Nhưng là kế hoạch phát triển sản phẩm chứ không phải kế hoạch bán hàng.
• Số liệu này kia về thị trường OK mà ? Thì ok đó nhưng nó không phản ánh được nhu cầu về sản phẩm này. Ví dụ: Giả sử thị trường đồ chơi trẻ em năm 2025 có quy mô 100 tỷ đô. Nghe thì có vẻ hấp dẫn, nhưng con số đó bao gồm tất cả các loại đồ chơi—từ búp bê, xe mô hình, LEGO, đồ chơi giáo dục, đến máy chơi game cầm tay. Bây giờ, giả sử bạn muốn làm một loại đồ chơi AI tương tác, kiểu như một con robot nhỏ có thể trò chuyện với trẻ em. Bạn nghĩ rằng chỉ cần thị trường lớn thì sản phẩm này chắc chắn sẽ có chỗ đứng. Nhưng thực tế có thể khác xa:
  Người mua có quan tâm không?
  - Phụ huynh có thực sự muốn một món đồ chơi AI cho con họ không?
  - Họ có lo lắng về vấn đề an toàn, quyền riêng tư hay ảnh hưởng tâm lý không?
  Hành vi chi tiêu có phù hợp không?
  - Trong 100 tỷ đô, có thể 60% doanh số đến từ các thương hiệu lớn như LEGO, Mattel (Barbie), Nintendo, v.v.Phần còn lại chia nhỏ cho hàng ngàn loại sản phẩm khác, liệu có bao nhiêu dành cho đồ chơi AI mới?
  Sản phẩm hiện tại đã đáp ứng nhu cầu chưa?
  Nếu trẻ em đã có iPad hoặc máy chơi game, liệu cha mẹ có sẵn sàng chi thêm tiền cho một con robot AI không?
  Có lẽ nhu cầu không lớn như bạn nghĩ, hoặc chỉ phù hợp với một phân khúc rất nhỏ.

Bạn thấy đấy, ai cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nghiên cứu sản phẩm trước khi bắt tay vào làm. Nhưng thực tế không đơn giản như vậy—không phải lúc nào lý thuyết cũng ứng dụng đúng vào thực tế. Đôi khi, chỉ khi tự mình trải nghiệm, vấp ngã và học từ sai lầm, bạn mới thực sự thấm thía bài học này.

Mà nói gì nói thật ra bỏ qua vấn đề thị trường thì những buổi hợp đầu tiên của Deligent đã hoàn thành rất tốt nhiệm vụ của nó. Chúng tôi có đủ tài liệu, đủ số liệu và căn cứ để thuyết phục lẫn nhau làm dự án này. Việc thống nhất 1 nhóm 7 người cùng hướng về một mục tiêu không phải là việc đơn giản kiểu "chém gió là được"

Quyết định tham gia sản xuất

"Tham"—đó là từ ngắn gọn nhất để mô tả quyết định này. Không chỉ dừng lại ở việc chốt mặt công nghệ, tôi còn quyết định rằng Tensoract sẽ trực tiếp tham gia vào quá trình sản xuất áo thun, can thiệp vào từng khâu để đảm bảo chất lượng, thay vì đơn giản giao hết cho một bên gia công.

Mà nó có cái lý của nó vào thời điểm đó:

• Chúng tôi là một công ty nhỏ. Các xưởng không tin tưởng để chúng tôi nhảy vào training nhân viên họ sài hệ thống bên tôi.
• Tôi cần quản lí chất lượng sản phẩm. Cơ bản là do công ty nhỏ nên tôi cũng sợ có xưởng họ chơi cắt giảm chất lượng và báo giá chất lượng tốt.
• Tôi cần biết nó vận hành như thế nào để còn tối ưu...
• Rất nhiều rất nhiều thứ khác...

Những ý niệm đầu về thương hiệu

Bức ảnh này thể hiện những ý niệm đầu tiên về thương hiệu, tập trung vào sự nhanh chóng, đa dạng và khả năng cá nhân hóa trong thiết kế áo thun. Những thông điệp như "Thiết kế áo trong 5 phút", "Thiết kế chất riêng của bạn", hay "Bạn nghĩ ra áo gì chúng tôi đều có bán" cho thấy chúng tôi muốn nhấn mạnh vào sự tiện lợi, sáng tạo không giới hạn và khả năng đáp ứng mọi nhu cầu của khách hàng.

Bước đầu việc xác định chi phí bán hàng

Đây chỉ là chi phí mà tôi tưởng tượng được. Đây là tiền đề cho việc cân đối tài chính sau này. Nhưng tôi đã sai lầm về việc định giá bán áo. Ở những bài viết sau tôi sẽ làm rõ vấn đề này hơn.

Nỗ lực xây dựng một quy trình làm việc sơ khai

Sau khi họp sơ bộ về những việc cần làm và thống nhất với nhau. Chúng tôi bắt tay vào làm dự án này với một mục tiêu điên khùng: "3 tháng xong". Tôi không biết chính xác ai là người đề ra cái này nhưng trách nhiệm là ở tôi, tôi duyệt nó.

Chúng tôi thống nhất với nhau về cách làm việc, chỗ trao đổi, lịch họp.

Chúng tôi sẽ làm việc như sau:

• Trao đổi qua Telegram là chính.
• Sử dụng email công ty. Ban đầu tôi dùng Email hosting trước khi chuyển qua Google Workspace.
• Lưu trữ code ở Github.
• Có một VPS nho nhỏ để deploy.
• Họp trực tiếp vào cuối tuần. Khoảng 30p xoay quanh những gì đã làm trong tuần và kế hoạch tuần sau.
• Team được chia gồm FE, BE, AI.
• Thống nhất một số quy tắc viết code. Nhưng mà mấy quy tắc này cũng hay bị bỏ qua lắm.
• Ngoài việc dev ra, tất cả những việc còn lại sẽ do tôi làm (có bạn Đăng hay phụ trợ này kia).

Tiền ở đâu ?

Đây là phần quan trọng nhất của mấy tuần đầu trước khi bắt tay vào làm dự án. Xây dựng startup, làm sản phẩm thì chắc chắn sẽ tốn rất nhiều tiền...

Vào thời điểm làm mấy cái kế hoạch này, tôi là sinh viên năm nhất ăn cơm bữa đói bữa no. Tôi nhớ có lần cô giáo cũ dạy tôi có hẹn tôi cafe ở Phúc Long mà tôi không đủ tiền trả. Thấy tội nghiệp quá cô còn cho 200k đem về. Không biết tôi lấy cái động lực gì dám làm dự án này nữa.

Chính vì không có một dòng vốn ổn định, cách tôi tiếp cận vấn đề vận hành sau này cũng bị ảnh hưởng đáng kể. Khi ấy, tôi mặc định rằng chỉ cần làm ra một sản phẩm thật tốt, mang đi thi ở những cuộc thi uy tín, rồi gọi vốn để có kinh phí vận hành. Đây cũng là tư duy phổ biến ở nhiều startup, nhưng theo thời gian, tôi nhận ra rằng không phải lúc nào cách tiếp cận này cũng đúng. Tôi sẽ có bài viết phân tích kĩ vấn đề này, bạn nhớ đón đọc nha.

Và bằng một cách thần kỳ nào đó, Deligent đã có đủ tiền để vận hành gần 2 năm mặc dù tôi phải gòng lỗ còng lưng. Một người có xuất thân từ nông thôn, gia đình làm ruộng như tôi nhìn thấy số tiền mà Deligent đã tiêu tốn trong 2 năm qua mà xanh mặt. Mẹ tôi nói "tiền đó bằng tài sản cả đời t" - tôi không biết nên cười hay khóc khi nghe câu này.

Kết luận

Nhìn lại hành trình gần hai năm qua, tôi nhận ra rằng Deligent không chỉ đơn thuần là một dự án, mà còn là một chuỗi những bài học lớn về khởi nghiệp, sản phẩm, vận hành và cả con người. Từ những ngày đầu đầy nhiệt huyết với một kế hoạch "3 tháng xong" đến những lần vấp ngã vì sai lầm trong việc định hướng thị trường, từ việc tưởng chừng có thể gọi vốn dễ dàng đến khi tự mình xoay xở từng đồng để duy trì công ty—tất cả đều là những trải nghiệm không thể mua được bằng tiền.

Mặc dù những bước đầu có vẻ hơi chấp vá, nhưng đây cũng là dấu hiệu cho thấy chúng tôi thực sự nghiêm túc với dự án. Chúng tôi không chỉ dừng lại ở việc "có ý tưởng hay", mà đã đầu tư thời gian nghiên cứu, phân tích thị trường, đối thủ, công nghệ và cả tài chính.

Sau bài này sẽ còn nhiều câu chuyện thú vị về Deligent và hành trình đầy thăng trầm của nó. Hẹn gặp lại vào Chủ Nhật hàng tuần. Cảm ơn bạn đã đọc!

Bài sau sẽ là bài về giai đoạn I.