Proficorn hay Unicorn

Trong thế giới khởi nghiệp, hình ảnh một startup kỳ lân (unicorn) luôn là giấc mơ cháy bỏng của nhiều founder. Unicorn tượng trưng cho tốc độ tăng trưởng thần tốc, huy động vốn khổng lồ và tham vọng mở rộng quy mô toàn cầu. Nó gắn liền với những câu chuyện đốt tiền để chiếm lĩnh thị phần, liên tục scale up và theo đuổi định giá tỷ đô. Đó là giấc mơ hào nhoáng, nhưng cũng đầy thử thách và khốc liệt. Trái lại, khái niệm proficorn đang dần nổi lên như một lựa chọn thực tế hơn: những startup tập trung vào lợi nhuận bền vững, tự lực cánh sinh, không lệ thuộc vào dòng vốn đầu tư bên ngoài. Proficorn không chạy đua tốc độ, mà ưu tiên sự ổn định, khả năng sinh lời và kiểm soát rủi ro. Một proficorn có thể không lấp lánh như unicorn, nhưng mang lại sự an tâm cho founder và nhà đầu tư, vì họ biết công ty có thể tự đứng vững.

Unicorn

Unicorn là biểu tượng của tham vọng lớn. Khi tôi bắt đầu với Deligent, tư duy của tôi hoàn toàn mang màu sắc unicorn. Tham gia Startup Wheel 2024, tôi đặt mục tiêu phải chiến thắng để có điểm tựa gọi vốn, mở rộng quy mô thật nhanh. Lúc đó, tôi tin rằng nếu không bùng nổ, không chiếm lĩnh thị trường ngay lập tức, cơ hội sẽ vụt mất. Deligent được xây dựng với kỳ vọng trở thành một nền tảng thiết kế áo thun bằng AI có thể chinh phục thị trường lớn và tái định nghĩa cách mà các local brand in áo bán, dù điều đó đồng nghĩa với việc chấp nhận rủi ro cao. Chúng tôi đốt tiền vào marketing, mở rộng đội ngũ, và chạy theo những con số tăng trưởng đẹp để gây ấn tượng với nhà đầu tư. Đó là một chặng đường đầy nhiệt huyết, nhưng cũng đầy tổn thất.

Tổng hợp bài viết về Deligent

Đây là chuỗi bài viết kể lại hành trình xây dựng Deligent từ những ngày đầu đầy nhiệt huyết, những sai lầm định mệnh đến những bước ngoặt quan trọng. Đây không chỉ là câu chuyện về một startup, mà còn là những bài học thực tế về khởi nghiệp,

thinhvq's cornerThịnh Võ Quốc

Thực tế, con đường unicorn không hề dễ dàng, đặc biệt ở Việt Nam. Để đạt định giá tỷ đô, startup phải sẵn sàng chơi lớn: chi mạnh cho quảng cáo, chấp nhận lỗ trong nhiều năm để chiếm thị phần, và liên tục thuyết phục các quỹ đầu tư rót vốn. Nhưng trong bối cảnh kinh tế toàn cầu biến động: từ chiến tranh thương mại Mỹ-Trung, lạm phát, đến chính sách tiền tệ thắt chặt. Nguồn vốn đầu tư mạo hiểm không còn dồi dào như trước. Tôi từng chứng kiến nhiều startup Việt Nam, dù đầy tiềm năng, phải dừng lại khi nhà đầu tư rút vốn hoặc không đạt kỳ vọng tăng trưởng. Với Deligent, chúng tôi cũng đối mặt với áp lực tương tự: chi phí vận hành tăng cao, trong khi doanh thu chưa kịp bù đắp. Giấc mơ unicorn hóa ra là ác mộng sinh tồn.

Hơn nữa, unicorn thường ưu tiên định giá hơn lợi nhuận thực tế. Bạn có thể có hàng triệu người dùng, nhưng nếu không kiếm ra tiền, mọi thứ chỉ là doanh thu ảo. Trong thương mại điện tử, tôi thấy rõ điều này: nhiều shop chạy theo mô hình unicorn kiểu mini, đốt tiền quảng cáo để tăng đơn hàng, nhưng cuối cùng lỗ nặng vì không kiểm soát được chi phí hay tối ưu hóa quy trình.

Proficorn

Ngược lại, proficorn là con đường của sự kiên định và thực tế. Khi bắt đầu Ecombox, tôi đã thay đổi tư duy. Thay vì all in để bùng nổ như với Deligent, tôi chọn hướng proficorn: xây dựng một sản phẩm có doanh thu, có lợi nhuận, và quan trọng nhất là tạo ra giá trị thực sự cho người dùng. Tham gia Startup Wheel 2025 và may mắn giành quán quân, tôi không còn đặt nặng chuyện gọi vốn bằng mọi giá. Với Ecombox, mục tiêu là từng bước vững chắc, tạo ra dòng tiền ổn định để duy trì và phát triển.

Proficorn mang lại sự độc lập, điều mà tôi dần nhận ra là vô giá. Bạn không phải báo cáo với nhà đầu tư, không bị áp lực tăng trưởng phi thực tế. Ở Việt Nam, nơi các doanh nghiệp SME chiếm phần lớn, proficorn phù hợp hơn vì tận dụng được lợi thế địa phương: lao động giá rẻ, chuỗi cung ứng nội địa, và thị trường tiêu dùng đang bùng nổ.

Công nghệ cũng đóng vai trò quan trọng trong mô hình proficorn. Thay vì đầu tư khủng vào AI hay big data để scale nhanh, Ecombox sử dụng những giải pháp thực tế: phần mềm quản lý đơn hàng (OMS), quay video đóng gói tự động, và phân tích dữ liệu cơ bản để tối ưu tỷ lệ chuyển đổi. Những công cụ này giúp giảm sai sót, tăng hiệu quả, và quan trọng nhất là đem lại giá trị thực cho khách hàng. Kết quả? Lợi nhuận ổn định, không lo cháy túi vì chạy theo tăng trưởng.

Tất nhiên, proficorn không phải là con đường trải hoa hồng. Tăng trưởng có thể chậm hơn unicorn, và bạn cần kiên trì xây dựng hệ thống, từ chuỗi cung ứng đến quy trình vận hành. Nhưng trong bối cảnh Việt Nam với lạm phát, biến động kinh tế toàn cầu, và cạnh tranh khu vực từ Trung Quốc, Thái Lan thì proficorn mang lại sự an toàn và bền vững. Tôi thấy nhiều công ty, sản phẩm thành công nhờ mô hình này: tập trung vào niche market, xây dựng lòng tin khách hàng qua dịch vụ tốt, và tái đầu tư lợi nhuận để mở rộng dần.

Bối cảnh Việt Nam

Việt Nam là một thị trường đặc biệt. Các unicorn thường tập trung ở Sài Gòn hay Hà Nội, nơi dễ tiếp cận vốn đầu tư và có hệ sinh thái startup phát triển. Nhưng phần lớn doanh nghiệp Việt Nam là SME, với nguồn lực hạn chế và tư duy kinh doanh ăn chắc mặc bền. Unicorn đòi hỏi founder trẻ, dám mạo hiểm, và sẵn sàng chơi lớn. Proficorn lại phù hợp với những ai có kinh nghiệm, biết quản lý chi phí, và muốn xây dựng mối quan hệ lâu dài với khách hàng.

Trong lĩnh vực phần mềm, xu hướng build in public càng củng cố sức hút của proficorn. Các startup công khai lộ trình phát triển, chia sẻ số liệu thực tế, và tương tác trực tiếp với người dùng để cải thiện sản phẩm. Điều này không chỉ giúp xây dựng lòng tin mà còn tạo ra một cộng đồng ủng hộ mạnh mẽ, giảm phụ thuộc vào vốn đầu tư lớn. Tôi thấy nhiều startup phần mềm thành công nhờ mô hình này: tập trung vào niche market, tối ưu trải nghiệm người dùng, và tái đầu tư lợi nhuận để mở rộng dần.

Lựa chọn con đường riêng

Deligent là bài học về khát vọng unicorn. Nó dạy tôi về tốc độ, về tham vọng, nhưng cũng về cái giá của việc chạy quá nhanh mà không có nền tảng vững. Ecombox, ngược lại, là hành trình của sự trưởng thành. Tôi học cách đi từng bước chắc chắn, tập trung vào giá trị thực cho khách hàng và lợi nhuận bền vững. Hai dự án, hai tư duy, nhưng đều giúp tôi hiểu rằng khởi nghiệp không có đúng hay sai tuyệt đối.

Unicorn và proficorn không đối lập, mà là hai con đường khác nhau, phụ thuộc vào mục tiêu, nguồn lực, và bối cảnh của bạn. Nếu bạn có một ý tưởng đột phá, một thị trường tiềm năng, và sẵn sàng chấp nhận rủi ro, unicorn có thể là mục tiêu đáng theo đuổi. Nhưng nếu bạn muốn một hành trình dài hơi, kiểm soát được số phận của mình, và tạo ra giá trị bền vững, thì proficorn là lựa chọn đáng cân nhắc.

Từ góc nhìn cá nhân, tôi tin rằng trong bối cảnh Việt Nam hiện nay, proficorn là con đường thực tế hơn cho đa số founder. Nó không hào nhoáng như unicorn, nhưng mang lại lợi nhuận thực, thương hiệu lâu dài, và quan trọng nhất là sự tự do để làm chủ hành trình của mình. Sau tất cả, khởi nghiệp không chỉ là câu chuyện về tiền hay định giá, mà là về tinh thần, niềm tin, và phiên bản tốt hơn của chính bạn sau mỗi lựa chọn.

Tóm lại là

Unicorn hay proficorn không phải là cuộc tranh luận về cái nào tốt hơn, mà là về cái nào phù hợp hơn với bạn. Với tôi, sau những bài học từ Deligent và hành trình với Ecombox, proficorn là con đường tôi chọn để đi dài lâu.